Verdwenen gebouwen

Oranjerie

Ten oosten van het Koetshuis, vlak ernaast, heeft tot eind negentiende eeuw een grote oranjerie gestaan. Dit gebouw is omstreeks 1820/1825 door Mr. Maurits Jacob Eyck gebouwd en is op het tuinontwerp te zien. De Eikensteeg (ofwel Eyckensteinsesteeg), die langs de Mauritshoeve de Eyckensteinse bossen in leidt, is er indertijd een stukje voor in oostelijke richting omgelegd. Hierdoor is er de merkwaardige kronkel strak om de hoek van de Mauritshoeve heen ontstaan.

De oranjerie moet een luxe gebouw met zuilen geweest zijn. Omdat het gebouw in oppervlakte groter dan Eyckenstein was, bestaat het vermoeden dat er ook één of twee woningen waren, maar concrete aanwijzingen daarvoor zijn niet gevonden.

In 1885 is de Oranjerie door mr. Willem Carel baron van Boetzelaer weer afgebroken. Alleen een aantal oude grote zandstenen blokken die er nog liggen, duiden dat er ooit iets gestaan heeft.

Berkenstein

Aan de zuidzijde van de Dorpsweg, even ten westen van het landhuis Eyckenstein, heeft ooit een groot huis gestaan dat Berkenstein heette. Via de families Gerobulus en Van Poolsum is het door vererving in 1765 bij de familie Swaving terecht gekomen. Mogelijk is Berkenstein naar Geertruijt van Berck genoemd, die getrouwd was met Johannes Gerobules. Blijkbaar heeft de familie Eyck van Zuylichem Berkenstein later weer aangekocht, want in hun tijd heeft daar een dochter van deze familie gewoond. Het gebouw is door Mr. Willem Carel baron van Boetzelaer uiteindelijk omstreeks 1900 gesloopt. Verder is er vrijwel niets over bekend. Wel is duidelijk dat de moestuin en de arbeiderswoning op dorpsweg 264 in die tijd tot Berkenstein behoorden.
Nauwkeurige jaartallen zijn niet bekend, maar vermoedelijk is Berkenstein omstreeks 1700 gebouwd. Eind vorige eeuw is met behulp van peilingen vastgesteld dat de funderingen van Berkenstein nog onder de grond aanwezig zijn.

Afbeelding 1: De enige afbeelding van Berkenstein die ons bekend is. Het is één van de ruim vijftig tekeningetjes die Maurits Jacob Eyck van Zuylichem in 1850 op een lint maakte van alle bouwwerken die toen in zijn bezit waren. Het lint is nu in bezit bij één van zijn nazaten.

Afbeelding 2: Op de kaart van het hele landgoed Eyckenstein die bij de verkoop in 1876 van de familie Eyck aan de familie Van Boetzelaer hoorde, staat Berkenstein aangegeven als “Villa Berkenstein” (kadastraal nummer 437).

Verdwenen huisje langs de Karnemelkseweg

Tot 1913 heeft er een huisje aan de Karnemelksweg gestaan. In dat jaar is dit huis afgebrand en niet meer opgebouwd. Nog steeds staan er twee oude meidoornbomen langs de Karnemelksweg, die tot de heg van het huisje behoord hebben (foto 1).

Ooit zou dit huisje geschilderd zijn door de Nederlandse kunstschilder Louis Apol (1850 – 1936).

Op de kaart van het landgoed uit 1876 (foto 2) staat het huisje aan de Karnemelksweg afgebeeld. Het huisje lag evenwijdig aan de Zinksloot (diagonale lijnen).
De Karnemelksweg heette in die tijd “Weg voorbij Kramer”, met het woord voorbij in de betekenis “langs”. Kramer was de familie die in het huisje woonde, die overigens naar een woning langs de Eikensteeg verhuisd was voordat het huisje afbrandde.